تغییر نگرش مؤثرترین راهکار برون رفت از حاشیه‌نشینی در اصفهان
تاریخ انتشار: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۹۳۱۴۸
خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها- مهتاب خیری: حاشیه‌نشینی به عنوان پدیده‌ای اجتماعی، یکی از معضلات جوامع مدرن است که مورد توجه و بررسی جامعه‌شناسان قرار گرفته است. حاشیه‌نشینی را خاستگاه اصلی آسیب‌های اجتماعی می‌دانند و یک حاشیه‌نشین را کسی می‌گویند که نابرابری را لمس می‌کند، ساختار شغلی مناسب ندارد و از مسکن مناسب، امنیت پایدار و خدمات و بهداشت مطلوب بی‌بهره است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آقای مهدویان‌فر منظور از حاشیه‌نشینی چیست؟
ببینید حاشیه‌نشینی امروزه به مکان و سکونت‌گاه‌های افرادی اطلاق می‌شود که نتوانسته‌اند به متن شهری ورود پیدا کنند و در حاشیه شهرها اسکان گزیده‌اند. به تعبیر دیگر حاشیه‌نشینی امروزه به عنوان سبکی از زندگی است که برای خود دنیای اجتماعی و فرهنگی متفاوتی را شکل داده است.
عوامل و زمینه‌های پیدایش و رشد پدیده حاشیه‌نشینی در مناطق شهری کدام است؟
مسئله حاشیه‌نشینی نیز همچون سایر مباحث فرهنگی و اجتماعی، نمی‌تواند تک علتی و تک بعدی باشد؛ بلکه باید آن را در ابعاد مختلف بررسی کرد. در این زمینه دیدگاه‌های متفاوتی ارائه شده است. عده‌ای ریشه اصلی حاشیه‌نشینی را بافت شهری و خانه‌های کوچک غیر استاندار می‌دانند و در واقع عامل اصلی شکل‌گیری پدیده حاشیه‌نشینی کالبد و فیزیک شهری تعریف می‌کنند. دیدگاه دیگر مباحث اقتصادی را از علل پیدایش و رشد پدیده حاشیه‌نشینی عنوان می‌کنند و بر این باورند که با توزیع ناعادلانه منابع و امکانات است که ایجاد محرومیت می‌کند و باعث می‌شود عده‌ایی را به بافت‌های حاشیه‌نشین سوق دهد. بحث مهاجرت‌های غیر اصولی بخصوص از روستاها به شهرهای بزرگ یکی دیگر از علل شکل‌گیری حاشیه‌نشینی است. اما اعتقاد براین است که مسئله سبک زندگی و نگرش افراد است که می‌تواند عامل اصلی زمینه ساز پیدایش و رشد پدیده حاشیه نشینی باشد.
آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی پدیده حاشیه‌نشینی چیست؟
ناهنجاری‌های اجتماعی برخاسته از حاشیه‌ها در مقایسه با بدنه اصلی شهرها ابعاد گسترده‌تری دارد و در مواردی آسیب‌های اجتماعی را تعریف می‌کند. رشد بزه کاری، پرخاشگری، اعتیاد، دزدی، قاچاق مواد مخدر و کار کودکان از جمله آسیب‌های اجتماعی است که در مورد پدیده حاشیه نشینی می‌توان بر آن تأکید کرد.
تعارض خورده فرهنگ‌ها، خصومت و اختلاف‌های دیرینه، سودجویی و تحصیل اموال، جریحه دار شدن غیرت و آبرو و نزاع‌های اتفاقی و اعتیاد از جمله علل وقوع قتل است. این علل و عوامل به روشنی در مناطق حاشیه‌ای قابل رؤیت است. بیشتر قتل‌های اتفاق افتاده یا در این بافت‌ها صورت می‌گیرد یا کسانی آن را مرتکب می‌شوند که در این بافت‌ها زندگی کرده‌اند.
می‌توان به برخی از آثار و پیامدهای مهم حاشیه‌نشینی از جمله فقر اقتصادی، -فقر فرهنگی و شهروندی، -اختلال در روابط خانوادگی، -جرم و جنایت، -احساس محرومیت و طرد شدگی، -اعتیاد و قاچاق مواد مخدر، -بیکاری آشکار و پنهان و کژرفتاری اشاره کرد.
بروز انواع آسیب‌های اجتماعی همچون تضعیف اتصال‌ها و پیوندهای اجتماعی، شکل گیری خرده فرهنگ‌های بزهکاری، کاهش کنترل اجتماعی غیر رسمی، اختلال در روابط و مناسبات خانوادگی آزادی و استقلال فرزندان برای ترک خانه، مسکن نامناسب، خانواده بی نظم و پرجمعیت، قاچاق و مصرف مواد مخدر، دل زدگی از مدرسه، افت تحصیلی، فقدان بهداشت، مصرف مشروبات الکلی، قتل، ضرب و جرح، روابط نامشروع و … در پدیده حاشیه‌نشینی فراهم می‌آید.
علت جرم‌خیزی در مناطق حاشیه‌نشین چیست؟
حاشیه‌نشین‌ها وقتی از روستا یا مبدا زندگی خود به مناطق شهری یا نهایتاً مناطق حاشیه شهری می‌آیند، فرهنگ اصیل و بومی خود را می‌آورند، ولی شرایط زندگی در چنین مناطقی با فرهنگ‌های مختلف برخی از نابهنجاری‌ها را به آنها آموزش می‌دهد.
مناطق حاشیه‌نشین به عنوان قسمت‌های سایه تاریک و نم‌دار یک شهر به حساب می‌آید که کنترل قانونی زیادی بر آنها نیست. برخی از خدمات انتظامی، آموزشی، شهری و غیره که در سایر نقاط شهری به وفور دیده می‌شود، در این مناطق کمتر است و شاید این مناطق مأمنی برای افراد قانون‌شکن و نابهجار حتی جامعه شهری باشد. افرادی هم که وارد این مناطق می‌شوند، معمولاً موقتی بوده و اصیل نیستند و همه اینها زمینه را برای افراد فرصت‌طلب مهیا می‌سازد و سبب می‌شود برخی از ناهنجاری‌ها در این مناطق بیشتر دیده شود. البته می‌توان گفت احساس محرومیت شدید هم به این مسئله دامن می‌زند.
جمعیت حاشیه‌نشین در استان اصفهان چند درصد است؟
مسئله حاشیه‌نشینی یکی از پنج آسیب اجتماعی عمده در سطح ملی شناسایی شده در کنار طلاق، اعتیاد، مفاسد اخلاقی و نقاط حاد و بحرانی (مناطقی با میزان بالای آسیب‌های اجتماعی) در طول برنامه ششم توسعه است. در استان اصفهان هم با توجه به برخی از آمارهای رسمی حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار شهروند که حدوداً ۱۰ درصد جمعیت استان را شامل می‌شوند در این بافت‌ها سکونت دارند لذا موضوعی بسیار مهمی است.
راهکارهای کاهش آسیب‌های اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشینی چیست؟
مهمترین بحثی که در حاشیه‌نشینی وجود دارد این است که ما باید به نگاه مداخلات در بافت‌های حاشیه‌نشینی چه برای نهادهای حاکمیتی و دولتی و چه برای نهادهای مردمی یک نگاه درست و سیستمی طراحی کنیم به این معنا که مداخله عالمانه و آگاهانه در جهت اصلاح بهبود بافت‌های حاشیه‌نشین باید در پنج محور به صورت همزمان و متوازن باشد. یک محور، محور مداخلات کالبد فیزیکی و عمرانی است که باید زیرساخت‌های این مناطق را اصلاح، تقویت و بهبود ببخشد.
از دیگر محورها می‌توان به مداخلات اقتصادی و توانمندسازی اشاره کرد. که لازم است ساکنینی که در این بافت‌ها زندگی می‌کنند از جمله زنان سرپرست خانواده‌ها و جوانان آموزش‌های مهارتی لازم را جهت کسب حلال، تقویت و بهبود سبد معیشت و رونق فعالیت‌های اقتصادی ببینند.
مداخله سومی که باید لحاظ شود در حوزه سلامت و بهداشت است که هم در سطح بهداشت فردی و هم در سطح بهداشت خانواده و محیط باید آموزش‌های لازم و زیرساخت‌ها در جهت تقویت سلامت و بهداشت به آن توجه شود. در مداخلات اجتماعی و حقوقی لازم است آموزش‌هایی صورت بگیرد. در بحت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد، طلاق، فساد اخلاقی و همچنین تکریم خانواده باید افراد ساکن در این بافت آموزش ببینید.
در مداخلات حقوقی و توانمندسازی حقوقی در این محلات ارتقا سواد حقوقی در سطح خانوار و فردی باید به آن توجه شود تا افراد با مسائل دعوایی و حقوقی کمتری مواجهه باشند و اگر هم با این مسائل برخورد کردند بتوانند از حقوق خود به نحو شایسته‌ایی دفاع کنند.
محور دیگر توانمندسازی فعالیت‌های فرهنگی مذهبی است. با تقویت دیدگاه مذهبی و فرهنگی و وجود برنامه‌هایی که سبب‌ساز غنی‌سازی اوقات و فراغت، توجه به ورزش همگانی در این محلات، برگزاری مسابقات فرهنگی، سوق دادن نوجوانان و جوانان به مسائل دینی، مذهبی و اعتقادی می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
مداخلات پنج‌گانه متأسفانه خیلی وقت‌ها در بافت‌های حاشیه‌نشین فقط به یکی و دو بُعد از مداخلات توجه می‌شود. به عنوان مثال فقط در حوزه زیرساخت‌ها و یا عمرانی کارهایی صورت می‌گرفت ولی توانمندسازی در سایر سطوح دیگر بی‌توجه و مورد غفلت قرار می‌گیرد.
راهکارهای عملی برون‌رفت از آسیب‌های حاشیه‌نشینی چیست؟
راهکارهای مختلفی در این زمینه ارائه شده از جمله اینکه که بایستی با این مسئله برخورد علمی انجام گیرد و زمینه دخالت برخی از افراد سودجو که با هدف تأمین منافع شخصی وارد این مسئله می‌شوند را گرفت. توانمندسازی مالی و فرهنگی حاشیه‌نشینان، کاهش و تعدیل مهاجرت‌های روستایی، تقویت شهرهای میانی و کوچک، نظارت بیشتر و دقیق‌تر شهرداری به امر ساخت و ساز مسکن در مناطق حاشیه نشین و کنترل جمعیت حاشیه نشینان برای برون رفت از این مشکلات است. افزایش نظارت و تلاش برای ارتقای سطح فرهنگی و اجتماعی، به رسمیت شناختن حقوق شهروندی برای ساکنان مناطق حاشیه نشین در برنامه ریزی های مختلف اقتصادی و اجتماعی و کالبدی، ایجاد اشتغال و کارآفرینی برای حاشیه نشینان، بالا بردن سطح رفاه و بهداشت محیط زیست و تأکید بر برنامه‌های آموزش حرفه‌ای و کارایی از دیگر راهکارهابرای برون رفت از معضل حاشیه‌نشینی است.
در کنار این موارد نباید از ساماندهی این مناطق غافل شد. بنابراین نیاز هست که در کنار برنامه‌های بلند مدت برای ساماندهی مناطق حاشیه‌نشین از برنامه‌های کوتاه مدت و میان مدت برای کاهش آلام و بزه‌های ساکنان این مناطق استفاده کرد. در برنامه‌ریزی‌های بلندمدت باید توجه داشت که اولاً مسیر توسعه شهری از توسعه روستایی می‌گذرد و ثانیاً اگر در طرح‌های توسعه عدالت اجتماعی رعایت و به توسعه متوازن اقدام شود از رشد حاشیه‌نشینی جلوگیری خواهد شد.
در بافت حاشیه‌نشین باید نگاه متوازن و همه‌جانبه برای برون رفت از این شرایط وجود داشته باشد. نهادهای دولتی و نهادهای مردمی باید در کنار یکدیگر در حل مشکلات حاشیه‌نشینی پیش‌روند. باید توجه داشت که دولت به تنهایی نمی‌تواند این معضل را حل کند باید با نهادهای مردمی همراه شوند و نهادهای مردمی هم بدون وصل بودن به نهادهای حاکمیتی نمی‌توانندکاری انجام دهند.
به طور کلی مسئله حاشیه‌نشینی را باید هم مداوا و هم پیشگیری کرد. مداوا در مورد حاشیه نشینانی است که اکنون در مناطق حاشیه نشین هستند و پیشگیری در مورد مهاجرانی است که اگر روند فعلی ادامه یابد در آینده تبدیل به حاشیه نشینان شهری خواهند شد. سطح سواد و آگاهی‌های مردم را در مناطق مختلف کشور و خصوصاً در بافت‌های حاشیه‌نشین باید به حدی ارتقا بدهیم که خود آنها به این نتیجه برسند زندگی کردن در بافت حاشیه‌نشینی بهتر از محیط روستایی نیست و در واقع مؤثرترین راهکار برون رفت از حاشیه‌نشینی تغییر نگرش در برخورد با این مسئله است. که این سطح تغییر نگرش باید در خیرین و سازمان‌های مردم نهاد ایجاد شود که کمک‌رسانی آنها آگاهانه و عالمانه صورت بگیرد و سطح دیگر تغییر نگرش برای مسئولان است که مسائل را سطحی و پروژه‌ای نببیند.
آسیب‌های اجتماعی تک علتی نیستند که اگر در یک عامل مداخله شد مشکلات حل شود. یکسری سیاست‌های کلان وجود دارد که باعث تولید آسیب‌های اجتماعی می‌شود. مثلاً اگر وقتی فقر و بیکاری در جامعه وجود دارد یا اجتماع درگیر ناامیدی نسبت به آینده است باید بدانیم که این شرایط باعث تشدید آسیب‌های اجتماعی می‌شود. بنابراین اگر قرار است آسیب‌های اجتماعی از بین برود باید در سطح کلان، میانی و خرد مداخلاتی انجام شود.
کد خبر 5784924منبع: مهر
کلیدواژه: حاشیه نشینی اصفهان بوشهر کرمانشاه گلستان خطبه های نماز جمعه گرگان دهه کرامت روز دختر تبریز شهادت امام صادق ع مراسم عزاداری حرم حضرت معصومه س شهرستان کرج غلامحسین محسنی اژه ای اردبیل مناطق حاشیه نشین بافت های حاشیه نشین پدیده حاشیه نشینی آسیب های اجتماعی حاشیه نشینی چیست بافت ها نهادهای مردمی حاشیه نشینان برون رفت زیرساخت ها تغییر نگرش
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۹۳۱۴۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
جمعیت جوان اصلی‌ترین مولفه قدرت و ثروت واقعی هر کشور
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای استان خوزستان، دکتر پژمان بختیاری نیا به خبرنگار ما گفت: تغییرات جمعیت یک پدیده اجتماعی مهم است که تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله باروری، مرگ و میر، مهاجرت، و تغییرات اجتماعی و اقتصادی قرار می‌گیرد. این تغییرات می‌توانند به شکل افزایش یا کاهش جمعیت، تغییر در ساختار سنی جمعیت و تأثیر بر اقتصاد و جامعه منجر شوند.
وی افزود: کشور ما در موضوع جمعیت در موقعیت حساسی است و با بسته شدن پنجره جمعیتی وارد بحران خواهیم شد، اکنون دو سوم جامعه در رده سنی ۱۵ تا ۶۴ سال هستند و در واقع ۷۰ درصد جامعه در این رده سنی قرار دارند و به همین منظور ما باید به ساختار سنی توجه کنیم، زیرا در مرحله پنجره جمعیتی همه مشکلات متخصصان و پژوهشگران بحث توانمندسازی جوانان است و از این روش جهش توسعه‌ای را خواهیم داد.
دکتر بختیاری نیا ادامه داد: در تدوین قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به ۲۱ مانع فرزندآوری مورد توجه قرار دارد که عبارتند از؛ تاخیر در ازدواج جوانان، کاهش سن ازدواج، الگوی مسکن، مشکلات اقتصادی و هزینه فرزندپروری، اشتغال و نگرانی آتیه زنان، اشتغال پدران خانواده، هزینه دوران باداری و شیردهی، هزینه‌های ناباروری، عقیم‌سازی و استفاده بی‌رویه از اقلام پیشگیری، ترس از فرزند معلول، قبح‌زدایی از سقط جنین، نگهداری از تربیت و آینده فرزندان و ضعف خدمات اجتماعی مادر و کودک از جمله این موانع است.
رئیس مرکز بهداشت خوزستان اضافه کرد: همان طور که سیاست‌های تحدید جمعیت در دهه ۶۰ برپایه تغییر نگرش‌ها، هنجار‌ها و ارزش‌ها بود، امروز نیز برای مهندسی معکوس این مساله هیچ راهی جز از مسیر ایجاد تغییر در نگرش‌ها و ارزش‌ها وجود ندارد. سیاستگذاری جمعیتی نوعی سیاستگذاری اجتماعی است و باید در این چارچوب حرکت کند و از الزامات آن، توجه به بستر‌های فرهنگی است. تمرکز بر روی تغییرات فرهنگی، مدیریت انتقال زمان و استفاده از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های کمک‌کننده در فرزندآوری از دیگر موارد در این زمینه هستند.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز می‌گوید: در واقع در کنار حل مشکلات اقتصادی کشور، باید برای تغییر انگاره‌های غلط نقش بسته در اذهان جامعه درباره جمعیت و فرزندآوری، کار فرهنگی را در اولویت قرار دهد تا زنان و مادران بتوانند در کنار فعالیت‌های اجتماعی، نقش مادری خود را با کمترین دغدغه دنبال کنند.
وی گفت: در بخش فرهنگی فردگرایی گفتمان غالب است. آزادی‌های فردی، تغییر ارزش‌ها و هنجار‌های فردی و به طور کلی سبک زندگی از مولفه‌هایی هستند که سبب افزایش سن ازدواج شده‌اند، در حقیقت شاهد تغییر سبک زندگی هستیم که این موارد به طور قطع در افزایش سن ازدواج اثرگذار هستند و در نتیجه سن باروری نیز افزایش می‌یابد. توجه به عقاید، اخلاق، خرده فرهنگ‌ها و زیست بوم از اصول پرداختن به کار‌های فرهنگی است.
دکتر بختیاری نیا افزود: حمایت از ازدواج جوانان و فرزندآوری آنها، ارزشمند کردن فرزندآوری توسط عوامل فرهنگ‌ساز، رسانه‌ها و رفع موانع و مشکلات خانواده‌ها در این مسیر که عمدتاً در قانون جوانی جمعیت مورد توجه هستند می‌توانند ما را از این بحران عبور دهند، اما لازم است بدانیم مهمترین موضوع فرهنگ‌سازی و الگوسازی است که آحاد مردم و گروه‌های اجتماعی باید به آن توجه کنند.
وی تاکید کرد: مساله جوانی جمعیت از برنامه‌های محوری وزارت بهداشت است و فرزندان سرمایه‌های ارزشمند جامعه و خانواده هستند.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»